Kết quả sau 03 năm triển khai thực hiện Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2019-2022” trên địa bàn tỉnh Lai Châu
Thực hiện Quyết định số 428/QĐ-TTg ngày 18/4/2019 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở giai đoạn 2019-2022”, UBND tỉnh Lai Châu đã ban hành các văn bản chỉ đạo các cơ quan liên quan và các địa phương xây dựng Kế hoạch, xác định cụ thể nội dung công việc và trách nhiệm của các cơ quan, đơn vị, địa phương liên quan trong việc triển khai thực hiện. Bên cạnh đó, Sở Tư pháp đã chủ động ban hành các văn bản hướng dẫn hoạt động hòa giải ở cơ sở; lồng ghép các hoạt động của nội dung Đề án với các Chương trình, Kế hoạch, Đề án phổ biến, giáo dục pháp luật khác đang được triển khai tại địa phương.
Việc triển khai thực hiện Đề án nhận được sự quan tâm, phối hợp của các cơ quan, đơn vị, địa phương, do vậy đã hoàn thành 100% các mục tiêu, yêu cầu nhiệm vụ Kế hoạch đề ra, đã tác động tích cực đến đời sống xã hội, tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động hoà giải ở cơ sở đi vào nền nếp và hoạt động có hiệu quả, tạo bước chuyển biến trong công tác hòa giải ở cơ sở.
Đội ngũ tập huấn viên và đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở thường xuyên được củng cố, kiện toàn.Các tổ hòa giải được thành lập theo thôn, bản, tổ dân phố (trung bình từ 05 đến 07 hòa giải viên), thành phần chủ yếu là trưởng thôn, tổ trưởng tổ dân phố, trưởng ban công tác Mặt trận, chi hội trưởng chi hội phụ nữ, hội cựu chiến binh, hội nông dân, đoàn thanh niên, cán bộ hưu trí, già làng, người có uy tín trong cộng đồng dân cư, trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số..., trong đó chú trọng hòa giải viên nữ, hòa giải viên là người dân tộc thiểu số (hiện nay toàn tỉnh có 957 tổ hoà giải và 5.245 hoà giải viên).
Xác định việc cung cấp tài liệu, tập huấn bồi dưỡng nghiệp vụ là một trong những mục tiêu, nhiệm vụ trọng tâm của Đề án để nâng cao năng lực cho đội ngũ tập huấn viên, hòa giải viên, qua đó góp phần nâng cao hiệu quả công tác hòa giải ở cơ ở trên địa bàn tỉnh. Sở Tư pháp đã ban hành văn bản triển khai Tài liệu bồi dưỡng nghiệp vụ hoà giải ở cơ sở dành cho đội ngũ hoà giải viên do Bộ Tư pháp ban hành theo Quyết định số 1852/QĐ-BTP ngày 01/9/2020; biên soạn và phát hành 1.200 cuốn Sổ tay hòa giải ở cơ sở, cung cấp trên 150.000 tờ gấp pháp luật cấp phát cho Tổ hòa giải ở cơ sở và người dân trên địa bàn tỉnh; biên soạn, phát hành và đăng tải 948 sách tìm hiểu pháp luật trên Trang thông tin điện tử tổng hợpPhổ biến giáo dục pháp luật tỉnh để thuận tiện cho các tổ chức, cá nhân tra cứu.
Ngoài ra, Sở Tư pháp đã thành lập trang Fanpage “Phổ biến giáo dục pháp luật Lai Châu”, huy động đội ngũ công chức, viên chức chia sẻ, đồng thời thông tin đến cán bộ, công chức, đặc biệt là công chức ngành Tư pháp về hoạt động của Trang Fanpage, đề nghị theo dõi, chia sẻ, đến nay đã thu hút gần 500 lượt người tương tác, thành lập nhóm Zalo phổ biến giáo dục pháp luật với sự tham gia của công chức Tư pháp trên địa bàn tỉnh để chia sẻ các văn bản quy phạm pháp luật, văn bản chỉ đạo, hướng dẫn nghiệp vụ công tác tư pháp, trao đổi, giải đáp các vướng mắc trong quá trình thực hiện nhiệm vụ tại cơ sở. Phối hợp với Đài Phát thanh -Truyền hình tỉnh xây dựng chuyên mục “Phổ biến chính sách, pháp luật - Cải cách hành chính nhà nước”; “…. góp phần củng cố kiến thức pháp luật và kỹ năng hòa giải các vụ việc cho đội ngũ hòa giải viên trên địa bàn.
Việc ứng dụng công nghệ thông tin trong nâng cao năng lực đội ngũ hòa giải viên được nhiều cơ quan, đơn vị triển khai thực hiện, điển hình là ứng dụng mạng xã hội facebook, zalo... Tại cấp huyện, cấp xã việc tuyên truyền, phổ biến các tài liệu tập huấn nghiệp vụ, bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nhất là trong thời điểm phòng chống dịch bệnh Covid-19 được thực hiện chủ yếu trên hệ thống loa truyền thanh cơ sở.
Thông qua việc triển khai Đề án đã đánh dấu một bước phát triển mới quan trọng trong công tác hòa giải ở cơ sở trên địa bàn tỉnh, đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn khi mà các mâu thuẫn, tranh chấp, vi phạm pháp luật trong đời sống của cộng đồng dân cư ngày càng phức tạp về nội dung mâu thuẫn, tranh chấp.Việc thực hiện Đề án trên địa bàn đã tác động tích cực đến đời sống xã hội, tạo cơ sở pháp lý toàn diện, đầy đủ và vững chắc cho hoạt động hòa giải ở cơ sở đi vào nề nếp, thống nhất và hiệu quả, góp phần kiện toàn, phát triển công tác hòa giải cơ sở nói riêng, phòng ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật, tội phạm, giữ gìn trật tự, an toàn xã hội nói chung, qua đó khẳng định vị trí và vai trò quan trọng của công tác hòa giải ở cơ sở trong đời sống xã hội.
Sau 03 năm triển khai thực hiện Đề án, đã có những thay đổi tích cực trong nhận thức của hòa giải viên và công tác hòa giải ở cơ sở. Tổ hòa giải được củng cố, kiện toàn đủ số lượng, thành phần cơ cấu hòa giải viên theo quy định của Luật Hòa giải ở cơ sở; việc lựa chọn, giới thiệu thành viên tham gia tổ hòa giải được tiến hành trên cơ sở đánh giá, nhận xét về năng lực, phẩm chất, thái độ, tinh thần tham gia các hoạt động, phong trào tại địa phương; uy tín của cá nhân đã giúp cho đội ngũ hòa giải viên cơ sở ngày càng chất lượng; Kết quả trên cho thấy, công tác phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở lan toả, đạt hiệu quả, góp phần nâng cao nhận thức, ý thức chấp hành pháp luật trong Nhân dân, phòng ngừa, hạn chế vi phạm pháp luật, tội phạm, bảo đảm trật tự an toàn xã hội ở địa phương.
Bên cạnh những kết quả đạt được, trong quá trình triển khai Đề án trên địa bàn tỉnh vẫn còn những khó khăn, hạn chế đó là:
Thứ nhất, trình độ hiểu biết pháp luật của đội ngũ hòa giải viên cơ sở chưa đồng đều, còn hạn chế.
Thứ hai, sự phối hợp giữa cơ quan quản lý Nhà nước với Ủy ban Mặt trận Tổ quốc cùng cấp và các thành viên của Mặt trận đã có nhiều chuyển biến tích cực, tuy nhiên chưa thật sự chặt chẽ và thường xuyên; một số tổ chức thành viên chưa phát huy vai trò phối hợp trong công tác hòa giải ở cơ sở.
Thứ ba, việc tổ chức bồi dưỡng, hướng dẫn nghiệp vụ, kỹ năng thực hiện công tác quản lý Nhà nước về hòa giải ở cơ sở cho công chức thực hiện nhiệm vụ quản lý công tác hòa giải ở cơ sở và tổ chức bồi dưỡng kiến thức pháp luật, nghiệp vụ hòa giải ở cơ sở cho hòa giải viên chưa được thường xuyên.
Thứ tư, kinh phí bố trí cho công tác hòa giải ở cơ sở từ cấp huyện đến cấp xã chưa đáp ứng yêu cầu, chỉ trích một phần rất nhỏ từ nguồn kinh phí dành cho công tác phổ biến giáo dục pháp luật để chi trả thù lao cho hòa giải viên theo vụ, việc hoà giải ở cơ sở; chi hỗ trợ hoạt động của tổ hòa giải, như: Sao chụp tài liệu, mua văn phòng phẩm, nước uống phục vụ các cuộc họp của tổ hòa giải, nước uống cho người tham dự cuộc họp bầu hòa giải viên. Chưa huy động được nguồn lực xã hội hóa cho hoạt động hòa giải ở cơ sở.
Để nâng cao năng lực cho đội ngũ hòa giải viên ở cơ sở thực chất và hiệu quả hơn nữa trong giai đoạn tới, cần tăng cường một số giải pháp sau đây:
Thứ nhất, tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của các cấp ủy Đảng, chính quyền đối với công tác hòa giải ở cơ sở; quan tâm bố trí kinh phí, cơ sở vật chất hỗ trợ hoạt động hòa giải nhằm thúc đẩy tinh thần trách nhiệm, nhiệt tình trong công tác hoà giải
Thứ hai, tăng cường sự phối hợp giữa Ủy ban MTTQ Việt Nam và cơ quan tư pháp các cấp, đặc biệt là cấp xã trong chỉ đạo, hướng dẫn giải quyết các vụ việc hoà giải ở cơ sở; tăng cường sự phối hợp của các cơ quan có liên quan trong chỉ đạo, hướng dẫn đối với hoạt động này.
Thứ ba, thường xuyên củng cố, kiện toàn đội ngũ những người làm công tác quản lý nhà nước về hòa giải, đội ngũ hòa giải viên; tăng cường hướng dẫn, kiểm tra việc củng cố, kiện toàn về tổ chức và hoạt động hòa giải ở cơ sở.
Thứ tư, nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ cho đội ngũ hòa giải viên. Việc nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ cho đội ngũ hòa giải viên là nhiệm vụ quan trọng, phải được thực hiện thường xuyên để cho các hòa giải viên nâng cao nhận thức về đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước trong các lĩnh vực của đời sống xã hội và nâng cao kỹ năng, nghiệp vụ hòa giải, do vậy hàng năm các ngành, các cấp cần có kế hoạch tổ chức các lớp tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ này. Thường xuyên tổ chức tập huấn về kỹ năng, nghiệp vụ phổ biến, giáo dục pháp luật thông qua hoạt động hoà giải ở cơ sở để qua đó phổ biến pháp luật đến mọi người dân.
Thứ năm, kịp thời biểu dương, khen thưởng, phê bình, nhắc nhở để các hòa giải viên luôn luôn cố gắng nêu cao tinh thần trách nhiệm, chủ động sáng tạo trong thực hiện nhiệm vụ, góp phần phát triển kinh tế -xã hội của địa phương.